Στην Ολοκληρωμένη Παρέμβαση Ψυχογηριατρικής Υποστήριξης συζητάμε επιτέλους για τη Ψυχική Υγεία των ηλικιωμένων πέρα από τις σιωπηρές κοινωνικές προκαταλήψεις όπως ο ηλικιακός ρατσισμός (ageism), οι διακρίσεις έναντι των νοητικών διαταραχών (Mentalism), η αναπηρία (ableism) και το στίγμα (stigma).
Εξειδίκευσης της ψυχιατρικής που χρησιμοποιεί την μία ολιστική προσέγγιση για τη διαχείριση των προβλημάτων ψυχικής υγείας των ηλικιωμένων
Σήμερα, η ψυχογηριατρική αποκτά νέες προοπτικές ώς γηροεπιστήμη (geroscience). Για παράδειγμα ας προσέξουμε την εξέλιξη στην κατανόηση της κατάθλιψης των ηλικιωμένων, το 1980 η θεραπεία της κατάθλιψης δεν είναι διαφορετική από τη θεραπεία της κατάθλιψης σε νεότερα άτομα, το 1990 εισάγονται οι έννοιες της όψιμης έναρξης κατάθλιψης και της αγγειακής κατάθλιψης και σήμερα φαίνεται ότι ψυχολογικές και ψυχοκοινωνικές ευαλωτότητες και διεργασίες που σχετίζονται με τη γήρανση, συμβάλλουν στην εμφάνιση της κατάθλιψης με αποτέλεσμα σύγχρονες ψυχολογικές θεραπείες να συμβάλλουν στη μείωση σε ποσοστό 20% της συχνότητας εμφάνισης καταθλιπτικών επεισοδίων σε διάστημα 1-2 ετών.
Είναι αλήθεια ότι η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση του κοινού και στη χώρα μας από διαφορετικούς οργανισμούς είχε ως αποτέλεσμα ο κόσμος να προσέχει πολύ περισσότερο τη μνήμη του. «Η λησμοσύνη» είναι το συνηθέστερο σύμπτωμα που εμφανίζουν τα άτομα με ν. Aλτσχάϊμερ, ειδικά στα αρχικά στάδια με αποτέλεσμα τελικά να δημιουργούνται μικρά αλλά εμφανή προβλήματα, λησμονούν ονόματα, σημαντικά πρόσωπα και γεγονότα, επαναλαμβάνουν ερωτήσεις που αφορούν το ίδιο θέμα, δεν αναγνωρίζουν οικεία μέρη, έχουν δυσκολία να βρούν τις κατάλληλες λέξει είτε για να περιγράψουν ή να ονοματίσουν καθημερινά αντικείμενα.
Ναι, είναι σημαντικό να επισκεφθούμε ιατρό αφενός γιατί θα διερευνήσει εάν είναι απώλεια μνήμης ή σύγχυση (παράδειγμα, τα ηλικιωμένα άτομα με απορυθμισμένο σακχαρώδη διαβήτη ή ουρολοίμωξη ή λοίμωξη του αναπνευστικού, εμφανίζουν ξαφνικά σύγχυση) ή δυσκολία στη μνήμη που υπάρχει στη κατάθλιψη και θα μπορέσει να μας κατευθύνει σε ειδικούς ιατρούς.
Η προαγωγή της Υγείας του Νού θα πρέπει να είναι Εθνική προτεραιότητα , γιατί μόνο τότε μπορούμε να προλάβουμε την άνοια. Αυτό μπορεί να γίνει εφόσον ασχοληθούμε με τη πρόληψη ή έγκαιρη παρέμβαση σε κάποιους παράγοντες κινδύνου ‘όπως η μοναξια, η κατάθλιψη των ηλικιωμένων, η βαρηκοία, η υπέρταση, η καθιστική ζωή και ο σακχαρώδης διαβήτης.
Στις ΗΠΑ τα άτομα άνω των 85 το 2050 θα είναι το 4.5% του πληθυσμού ενώ στην Ελλάδα το ποσοστό αυτό θα είναι μόλις το 2030! Συνεπώς, οι δημογραφικές αλλαγές οδηγούν στη δημογραφική κατάρρευση δηλ. στη δραματική αύξηση του πληθυσμού των ηλικιωμένων και τη μείωση του αριθμού των φροντιστών.
Ο επιπολασμός είναι βασική έννοια της επιδημιολογίας και φωτογραφιζει τα υπάρχοντα περιστατικά μιας ασθενείας στο πληθυσμό. Όταν διαβάζουμε ότι οι πληθυσμιακές μελέτες στην Ελλάδα έδειξαν ότι ο επιπολασμός της άνοιας κυμαίνεται περίπου στο 5% σε άτομα άνω των 65 ετών και αυξάνεται σε 22% σε άτομα άνω των 80 ετών και της κατάθλιψης 17%, σημαίνει ότι περίπου 22 ηλικιωμένα άτομα από τα 100 άνω των 80 ετών νοσούν από άνοια και αντίστοιχα 17 ηλικιωμένα άτομα από τα 100 νοσούν από κατάθλιψη και με αυτό το τρόπο φέρνουν στο προσκήνιο την ανάγκη νέων υπηρεσιών προσαρμοσμένων στο σήμερα αλλά και σχεδιασμένων για το αύριο.
Το «γήρας έχει τις ηλικίες του» και συνεπώς διαφορετικές ανάγκες. Συνεπώς οι αλλαγές στην σωματική, ψυχική και νοητική υγεία δημιουργούν νέες ανάγκες φροντίδας. Αυτή τη στιγμή, οι η πολιτεία έχει αναπτύξει και αναπτύσσει υπηρεσίες όπως Κέντρα Ημέρας, ιατρεία μνήμης και ψυχογηριατρικά ιατρεία στα μεγάλα αστικά κέντρα και σε τριτοβάθμια νοσοκομεία.
Τέλος, οι απομακρυσμένες περιοχές της χώρας κατοικούνται κατά κανόνα στη μεγάλη τους πλειοψηφία από ηλικιωμένους κάνοντας πολύ πιο επιτακτική την ιατρική παρέμβαση από την πρωτοβάθμια περίθαλψη καθ’ ότι πρακτικά δεν έχουν άλλες εναλλακτικές φροντίδας. Στο πλαίσιο αυτό έχει αναπτυχθεί η Ολοκληρωμένη Παρέμβαση Ψυχογηριατρικής Υποστήριξης με σκοπό να συμπληρώσει το κενό στην παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας των ηλικιωμένων. Παρ όλα αυτά η ψυχική υγεία των ηλικιωμένων τόσο σε επίπεδο πρόληψης όσο και σε επίπεδο αντιμετώπισης των διαταραχών από τις οποίες πάσχουν υπολείπεται σοβαρά σε σχέση με άλλες ομάδες πληθυσμού όπως είναι οι νεότεροι ενήλικες και τα παιδιά.
Εχετε δίκιο τα νευροψυχιατρικά συμπτώματα αλλάζουν τη συμπεριφορά των ατόμων με άνοια , τη προσωπικότητα τους. Είναι σημαντικό να τα αναγνωρίσουμε και να συζητήσουμε με του ειδικούς για τη διαχείριση τους γιατί «χειροτερευουν» την άνοια, «στεναχωρούν» πολύ τους φροντιστές και «βασανίζουν» τους ίδιους τους ασθενεί.
- Παραλήρημα (π.χ. πεποιθήσεις που δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα – επιμένει ότι κάποιοι άνθρωποι προσπαθούν να τον/την βλάψουν- )
- Παραισθήσεις (π.χ. συμπεριφέρεται σαν να ακούει ή βλέπει πράγματα τα οποία δεν είναι παρόντα)
- Διέγερση/Επιθετική συμπεριφορά (π.χ. αρνείται να συνεργαστεί ή δεν επιτρέπει σε άλλους να τον/την βοηθήσουν)
- Κατάθλιψη / Δυσφορία (π.χ. δείχνει θλιμμένος/η ή καταθλιπτικός)
- Άγχος (π.χ. δείχνει νευρικός/ή, ανήσυχος/η, ή φοβισμένος/η, χωρίς εμφανή αίτια)
- Υπερβολικός ενθουσιασμός /ευφορία (π.χ. υπερβολικά χαρούμενος/η ή ευτυχισμένος/η χωρίς αιτία)
- Απάθεια/Αδιαφορία (π.χ. έχει χάσει το ενδιαφέρον να κάνει πράγματα ή απουσιάζει το κίνητρο για να αρχίσει καινούργιες δραστηριότητες)
- Άρση αναστολών (π.χ. συμπεριφέρεται με παρορμητικό τρόπο φέρνοντας τους άλλους σε αμηχανία)
- Ευερεθιστότητα / ευμεταβλητότητα (π.χ. έχει ασυνήθιστη, παράδοξη νευρικότητα, ανυπομονησία ή γρήγορες εναλλαγές του συναισθήματος)
- Παθολογική κινητική συμπεριφορά (π.χ. βηματίζει ανήσυχα χωρίς σκοπό, επαναλαμβάνει πράγματα)
- Εμφανίζει δυσκολίες στον ύπνο
- Εμφανίζει αλλαγές στην όρεξη (π.χ. αλλαγές στο σωματικό βάρος ή στις διατροφικές του/της συνήθειες)
Η φροντίδα ενός ασθενούς με άνοια ενδέχεται να επιφέρει σωματική, ψυχολογική ή και οικονομική επιβάρυνση.. Είναι σημαντικό να “μιλήσει” ο φροντιστής στον ειδικό που παρακολουθεί τον ασθενή για να τον συμβουλεύσει και να τον κατευθύνει αλλά και να απευθυνθεί στις πλησιέστερες υπηρεσίες για ασθενείς με άνοια όπου θα ενημερωθούν ή θα μπορέσουν να συμμετέχουν στα σχολεία των φροντιστώ. Τα σχολεία των φροντιστών είναι η συνεισφορά της Ελλάδος στην ΕΕ και μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ώς πρότυπο για τις άλλες χώρες τις ΕΕ.
